Wykup przedmiotu leasingu - jak zaksięgować?

Transakcja wykupu przedmiotu leasingu operacyjnego, pomimo że wynika z umowy leasingowej, jest dla podatków i księgowości zupełnie odrębną transakcją od tej umowy. Po zakończeniu obowiązywania umowy leasingu operacyjnego, leasingobiorca może wykupić przedmiot leasingu. Faktura dokumentująca wykup przedmiotu leasingu operacyjnego stanowi podstawę nabycia tego przedmiotu i przeniesienia na przedsiębiorcę prawa własności przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy.

Wykup przedmiotu leasingu operacyjnego na cele prowadzonej działalności gospodarczej na gruncie podatku dochodowego traktowany jest jak każdy inny zakup składnika majątku, który ma być wykorzystywany w firmie. Oznacza to, że w zależności od wartości wykupu przedmiotu leasingu operacyjnego, składnik majątku może stanowić środek trwały (przy spełnieniu pozostałych przesłanek uznania składnika majątku za środek trwały) lub wyposażenie w prowadzonej działalności gospodarczej.

Przypomnijmy, że środkami trwałymi są stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:

1) budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,

2) maszyny, urządzenia i środki transportu,

3) inne przedmioty

– o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy o podobnym charakterze.

Jeżeli zatem składnik majątku wykupiony z leasingu operacyjnego spełnia powyższą definicję, to co do zasady podlega wprowadzeniu do ewidencji środków trwałych i amortyzacji. Przy czym kluczowe znaczenie ma jeszcze wartość początkowa. W przypadku odpłatnego nabycia składnika majątku (w tym także wykupu przedmiotu leasingu operacyjnego), wartość początkową stanowi cena nabycia, czyli kwota należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania oraz pomniejszona o podlegającą odliczeniu kwotę podatku VAT. W przypadku wykupu przedmiotu leasingu operacyjnego, wartość początkową stanowi więc cena wykupu przedmiotu leasingu pomniejszona o podlegającą odliczeniu kwotę podatku VAT (zasady odliczenia VAT przedstawione w dalszej części artykułu). Należy podkreślić, że ustalając wartość początkową składnika majątku przy wykupie przedmiotu leasingu operacyjnego, bez znaczenia pozostaje wartość rynkowa, co potwierdzają liczne interpretacje podatkowe. Jeżeli wartość początkowa składnika majątku stanowiącego przedmiotu wykupu leasingu operacyjnego i spełniającego definicję środka trwałego nie przekracza kwoty 10 000 zł, to przedsiębiorca ma do wyboru trzy rozwiązania:

• może nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych, zaliczając poniesione wydatki na nabycie składnika majątku do kosztów uzyskania przychodów na bieżąco, czyli w miesiącu wykupu przedmiotu leasingu (bez wprowadzania do ewidencji środków trwałych),
• może wprowadzić składnik majątku do ewidencji środków trwałych i zastosować jednorazową amortyzację, zaliczając pełną kwotę poniesionych wydatków na nabycie składnika majątku do kosztów podatkowych w miesiącu wykupu przedmiotu leasingu albo w miesiącu następnym;
• może wprowadzić składnik majątku do ewidencji środków trwałych i dokonywać odpisów amortyzacyjnych na zasadach ogólnych (zazwyczaj metodą liniową).

W sytuacji, gdy wartość początkowa składnika majątku stanowiącego przedmiot wykupu leasingu operacyjnego przekracza kwotę 10 000 zł i spełnione są warunki uznania go za środek trwały, to poniesione wydatki na jego nabycie rozlicza się w ramach odpisów amortyzacyjnych stosując ogólne zasady amortyzacji. Wykupiony z leasingu składnik majątku przedsiębiorca ma wówczas obowiązek wprowadzić do ewidencji środków trwałych.

Z uwagi na to, że zawierane przez przedsiębiorców umowy leasingu operacyjnego w znacznym stopniu dotyczą samochodów osobowych, przypomnijmy jeszcze, że w zakresie amortyzacji podatkowej samochodów osobowych występują pewne ograniczenia dotyczące wartości pojazdu.

Należy pamiętać, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych  z tytułu zużycia samochodu osobowego w części ustalonej od wartości samochodu przewyższającej kwotę:

225. a) 225.000 zł – w przypadku samochodu osobowego będącego pojazdem elektrycznym;
226. b) 150.000 zł – w przypadku pozostałych samochodów osobowych.

Przy czym limit przewidziany dla amortyzacji samochodu osobowego stosowany jest niezależnie od limitu obowiązującego dla opłat leasingowych, co potwierdza to interpretacja indywidualna sygn. 0111-KDIB2-1.4010.34.2021.1.AH z dnia 2.04.2021 roku.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w uzasadnieniu interpretacji potwierdził, że podatnikowi przysługują dwa limity odnoszące się do kwoty 150.000 zł w odniesieniu do zawartej umowy leasingu operacyjnego – jeden dotyczący opłat wynikających z umowy leasingu, a drugi dotyczący ewentualnych odpisów amortyzacyjnych dokonywanych po wykupie przedmiotu umowy leasingu operacyjnego. W praktyce ograniczenie dotyczące odpisów amortyzacyjnych dokonywanych po wykupie przedmiotu umowy leasingu operacyjnego nie jest stosowane przez przedsiębiorców, ponieważ wartość wykupu samochodu z leasingu operacyjnego zwykle nie przekracza kwot określonych w tym limicie.

Wykup przedmiotu leasingu operacyjnego dla celów podatku VAT jest odrębną czynnością od umowy leasingu. Zawarta umowa leasingu jest bowiem sprzedażą usług, a wykup przedmiotu leasingu na gruncie VAT kwalifikowany jest jako dostawa towaru. Ustawa o VAT nie zawiera odrębnych regulacji dotyczących samego wykupu przedmiotu leasingu, zatem stosujemy zasady ogólne, a więc transakcja wykupu przedmiotu leasingu traktowana jest jak każdy inny zakup składnika majątku na cele firmowe.

Co do zasady czynnemu podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych (z uwzględnieniem ograniczeń dla samochodów osobowych). Najczęściej przedmiotem leasingu są samochody, a więc ustalając prawo do odliczenia VAT od faktury dokumentującej wykup pojazdu, trzeba wziąć pod uwagę ograniczenia w odliczeniu VAT dotyczące samochodów osobowych. Jeżeli wykup dotyczy samochodu osobowego w dysponowaniu mieszanym, to przedsiębiorca ma prawo do odliczenia 50% kwoty podatku VAT wykazanego na fakturze dokumentującej wykup pojazdu z leasingu operacyjnego. Odliczenie pełnej kwoty VAT przy wykupie samochodu osobowego z leasingu jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy samochód zostanie zadeklarowany jako firmowy i przedsiębiorca spełni szereg warunków (zgłoszenie samochodu do urzędu skarbowego na druku VAT-26, sporządzenie regulaminu wykorzystywania samochodu w firmie wykluczającego użytek prywatny i prowadzenie kilometrówki dla celów VAT).

Odliczenia VAT w wysokości 50% lub 100% w zależności od rodzaju składnika majątku stanowiącego przedmiot wykupu, podatnik może dokonać w rozliczeniu za okres, w którym otrzyma fakturę dokumentującą wykup przedmiotu leasingu operacyjnego. Jeżeli przedsiębiorca nie odliczy VAT w okresie rozliczeniowym, w którym otrzymał fakturę, może to zrobić jeszcze w trzech kolejnych miesiącach (miesięczne rozliczenie z VAT) lub dwóch kolejnych kwartałach (kwartalne rozliczenie z VAT).