Sprzedaż samochodu, a podatek VAT

Opodatkowanie podatkiem VAT sprzedaży samochodu w działalności gospodarczej to temat, który budzi wiele pytań i wątpliwości przedsiębiorców. Przepisy ustawy o VAT w tym zakresie są dość skomplikowane ponieważ sprzedaż samochodu wykorzystywanego w działalności gospodarczej co do zasady jest opodatkowana VAT, ale w razie gdy przedsiębiorcy nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT przy zakupie samochodu, dopuszczalna jest sprzedaż bez VAT z majątku prywatnego przedsiębiorcy, po wcześniejszym przekazaniu pojazdu na cele prywatne. Jest to jednak wyjątek od reguły. Sprzedaż pojazdu wykorzystywanego w działalności gospodarczej podlega opodatkowaniu VAT, ale jeżeli przedsiębiorca przy zakupie miał prawo odliczenia jedynie 50% podatku VAT, to po spełnieniu odpowiednich warunków możliwa jest jeszcze korekta podatku VAT.

Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług,  rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Każdy czynny podatnik VAT wykorzystujący samochód, który został wprowadzony ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i jest wykorzystywany w działalności gospodarczej, decydując się na jego sprzedaż musi pamiętać o konieczności opodatkowania transakcji sprzedaży samochodu podatkiem VAT według właściwej stawki podatku, czyli 23%. Co ważne, bez znaczenia pozostaje czy samochód był użytkowany w działalności w dysponowaniu mieszanym (50% odliczenia VAT), czy jako firmowy (100% odliczenia VAT) i czy przy nabyciu pojazdu został odliczony podatek VAT. Może zatem mieć miejsce sytuacja, w której przedsiębiorca będący czynnym podatnikiem VAT nabył samochód od osoby prywatnej na podstawie umowy kupna-sprzedaży, w związku z czym nie miał prawa do odliczenia podatku VAT przy jego nabyciu. Mimo to sprzedając pojazd wykorzystywany w działalności gospodarczej do czynności opodatkowanych, przedsiębiorca ma obowiązek opodatkować sprzedaż według właściwej stawki podatku VAT. W tym wypadku jest jednak rozwiązanie pozwalające uniknąć opodatkowania sprzedaży samochodu podatkiem VAT, o czym piszemy w akapicie „Przekazanie samochodu na cele prywatne i późniejsza sprzedaż – kiedy nie jest opodatkowana podatkiem VAT?”

Dodatkowo należy mieć na uwadze, że kod GTU_7 obejmuje sprzedaż dotyczącą produktów o kodach CN 8701–8708, w tym samochodów. Oznacza to, że sprzedając samochód firmowy, czynny podatnik VAT oznacza sprzedaż samochodu kodem GTU_7 w części ewidencyjnej pliku JPK_V7.

Pan Marek prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i jest czynnym podatnikiem VAT. W ubiegłym roku nabył samochód od osoby prywatnej na podstawie umowy kupna-sprzedaży, co oznacza, że przy jego zakupie nie miał prawa do odliczenia podatku VAT. Samochód ten służył jako środek trwały w firmie pana Marka, a przedsiębiorca odliczał 50% podatku VAT od zakupu paliwa i wydatków eksploatacyjnych. Po upływie roku Pan Marek postanowił sprzedać samochód. Czy w tej sytuacji przedsiębiorca musi opodatkować sprzedaż pojazdu podatkiem VAT?

Sprzedając pojazd wykorzystywany w działalności gospodarczej do czynności opodatkowanych, Pan Marek jest zobowiązany naliczyć podatek VAT od sprzedaży pojazdu stosując 23% stawkę VAT.

Zwolnienie z VAT przy sprzedaży samochodu wprowadzonego do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych przysługuje wyłącznie wtedy, gdy łącznie spełnione są następujące warunki:

• przedsiębiorcy nie przysługiwało prawo odliczenia VAT przy nabyciu samochodu oraz
• pojazd był wykorzystywany w działalności wyłącznie do czynności zwolnionych z podatku od towarów i usług.

Tak stanowi art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Taka sytuacja ma miejsce zazwyczaj u podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego z VAT, a czasem też u podatników prowadzących sprzedaż mieszaną.

Sprzedaż samochodu firmowego, od którego przedsiębiorca przy nabyciu odliczył 100% VAT wiąże się z koniecznością naliczenia podatku VAT od transakcji sprzedaży. Oznacza to, że przy sprzedaży takiego pojazdu przedsiębiorca musi zastosować odpowiednią stawkę VAT, czyli 23%. Wynika to z faktu, że samochód był wykorzystywany do działalności opodatkowanej, co oznacza obowiązek opodatkowania sprzedaży składnika majątku podatkiem VAT.

Pani Beata prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług budowlanych, rozlicza się według skali podatkowej, prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów (PKPiR) i jest czynnym podatnikiem VAT. W 2022 roku Pani Beata zdecydowała się na zakup samochodu, który następnie został wprowadzony do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych jej firmy. Przy zakupie pojazdu Pani Beata odliczyła 100% podatku VAT, ponieważ samochód został zadeklarowany jako wykorzystywany wyłącznie do celów firmowych (samochód został zgłoszony do urzędu skarbowego na formularzu VAT-26,sporządzono regulamin użytkowania pojazdu i prowadzono kilometrówkę dla celów VAT), co pozwalało na pełne odliczenie podatku od towarów i usług od nabycia pojazdu, wydatków na paliwo i eksploatację. Czy Pani Beata musi opodatkować sprzedaż pojazdu podatkiem VAT?
Przy sprzedaży samochodu wprowadzonego do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, który wykorzystywano w działalności gospodarczej do czynności opodatkowanych, zgodnie z przepisami ustawy o VAT, pojawia się obowiązek opodatkowania transakcji sprzedaży podatkiem VAT. Oznacza to, że Pani Beata, jako podatnik VAT, zobowiązana jest opodatkować sprzedaż samochodu przy zastosowaniu 23% stawki VAT.

Sprzedaż samochodu firmowego wykorzystywanego do czynności opodatkowanych w dysponowaniu mieszanym, od którego przedsiębiorca odliczył 50% VAT przy zakupie, również podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Obowiązek naliczenia VAT od transakcji sprzedaży wynika z tego, że samochód służył przedsiębiorcy w działalności, był wykorzystywany do czynności opodatkowanych i podatnik korzystał z prawa do odliczenia VAT (również w wysokości 50%) od wydatków na paliwo i eksploatację pojazdu. Sprzedając samochód przedsiębiorca opodatkowuje sprzedaż pojazdu według stawki 23%, pomimo że nie odliczono pełnej kwoty VAT przy nabyciu.

Pani Anna prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w branży konsultingowej i jest czynnym podatnikiem VAT. 2 stycznia 2023 roku kupiła samochód osobowy, który wykorzystywała w działalności gospodarczej do czynności opodatkowanych. Samochód został wprowadzony do środków trwałych, a Pani Anna odliczyła 50% VAT od nabycia i w okresie użytkowania pojazdu w działalności odliczania 50% VAT od wydatków na paliwo, naprawy, części zamienne itd. W 2024 roku Pani Anna planuje sprzedać ten pojazd. Mimo że odliczenie VAT przy zakupie wyniosło tylko 50%, przy sprzedaży pani Anna musi naliczyć VAT według 23% stawki. Pani Anna może jednak odzyskać część VAT w wyniku korekty VAT po zmianie przeznaczenia samochodu.

Zauważmy, że w przypadku samochodów osobowych w dyspozycji mieszanej, w odniesieniu do których przedsiębiorcy przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT w wysokości 50% od nabycia, paliwa i wydatków eksploatacyjnych, przy sprzedaży samochodu przedsiębiorca zobligowany jest do opodatkowania transakcji sprzedaży według 23% stawki VAT. W celu zrekompensowania przedsiębiorcy różnicy w odliczeniu VAT względem opodatkowania transakcji sprzedaży samochodu osobowego wykorzystywanego w działalności gospodarczej do celów mieszanych, przepisy dopuszczają możliwość korekty VAT, po spełnieniu odpowiednich warunków. Sprzedaż samochodu traktowana jest wówczas jako zmiana przeznaczenia pojazdu, jest to bowiem czynność opodatkowana VAT. Dzięki korekcie VAT przedsiębiorca może odzyskać część podatku VAT, którego pierwotnie nie odliczył.

Zasady dokonywania korekty VAT zawiera art. 90b ustawy o podatku od towarów i usług.  Okres korekty VAT wynosi:

• 60 miesięcy dla samochodów, których wartość przekracza 15 000 zł,
• 12 miesięcy dla samochodów, których wartość nie przekracza 15 000 zł,

przy czym kres korekty, liczy się od miesiąca, w którym odpowiednio nabyto, dokonano importu lub oddano do używania pojazd samochodowy.

Jeżeli w okresie korekty samochód użytkowany w działalności gospodarczej w dysponowaniu mieszanym zostanie sprzedany, to przyjmuje się wtedy że do końca okresu korekty samochód ten wykorzystywany jest wyłącznie do celów firmowych.

Pani Anna z przykładu 3 sprzedała samochód w dniu 18 października 2024 roku dokumentując sprzedaż fakturą VAT przy zastosowaniu 23% stawki VAT. W jaki sposób Pani Anna może dokonać korekty podatku naliczonego po sprzedaży samochodu? Pani Anna kupiła samochód za kwotę 80.000 zł netto plus podatek VAT w wysokości 18.400 zł, a więc łącznie 98.400 zł brutto. Zostało odliczone 50% VAT przy zakupie pojazdu, a więc 9 200 zł.

Skoro Pani Anna przy nabyciu pojazdu odliczyła 50% VAT i samochód był użytkowany w działalności gospodarczej w dysponowaniu mieszanym, a następnie został sprzedany, to przyjmuje się że do końca okresu korekty samochód ten wykorzystywany jest wyłącznie do celów firmowych. Pani Anna nabyła samochód 2 stycznia 2023 roku, a sprzedała 18 października 2024 roku, zatem właśnie w tym dniu nastąpiła zmiana przeznaczenia samochodu.

Pani Anna ma zatem prawo do dokonania korekty (in plus) nieodliczonego podatku VAT przy nabyciu tego samochodu. W celu odzyskania nieodliczonego podatku VAT, Pani Anna powinna dokonać korekty w deklaracji za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiła zmiana przeznaczenia samochodu (sprzedaż), czyli w pliku JPK_V7 za październik 2024 roku składanej w terminie do 25-tego listopada 2024 roku. Korekty VAT dokonuje się w wysokości proporcjonalnej do pozostałego okresu korekty.

Pani Anna kupiła samochód za kwotę 80.000 zł netto plus podatek VAT w wysokości 18.400 zł, a więc łącznie 98.400 zł brutto. Zostało odliczone 50% VAT przy zakupie pojazdu, a więc 9 200 zł. Samochód został sprzedany w październiku 2024 roku. Skoro samochód został kupiony w styczniu 2023 roku i sprzedany w październiku 2024 roku, to między zakupem a sprzedażą minęło 21 miesięcy.

Obliczamy kwotę korekty in plus przy następujących danych:
• Kwota odliczonego VAT: 9.200 zł
• Okres korekty: 60 miesięcy
• Miesiące pozostałe do końca okresu korekty: 60 – 21 = 39 miesięcy
Pani Anna ma zatem prawo do korekty VAT in plus w wysokości:
(9 200 zł × 39 m-cy) : 60 m-cy = 5 980 zł

Sprzedaż samochodu wykorzystywanego w działalności gospodarczej co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Jeżeli jednak przy zakupie pojazdu przedsiębiorcy nie przysługiwało prawo do odliczenia podatki VAT (np. samochód został kupiony od osoby prywatnej, a zakup udokumentowano umową kupna-sprzedaży lub pojazd został przekazany z majątku prywatnego przedsiębiorcy), to zapłaty VAT od sprzedaży samochodu można uniknąć, przekazując go wcześniej na cele prywatne przedsiębiorcy. W tym celu należy sporządzić stosowne oświadczenie o przekazaniu samochodu na potrzeby własne przedsiębiorcy. Następnie samochód może zostać sprzedany z majątku prywatnego przedsiębiorcy bez konieczności opodatkowywania transakcji sprzedaży podatkiem VAT. Potwierdza to interpretacja indywidualna sygn. 0114-KDIP1-3.4012.351.2023.1.JG z dnia  6.07.2023 roku wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Wnioskodawca zapytał organ podatkowy o to czy w przypadku sprzedaży pojazdu wycofanego z firmy na cele prywatne i sprzedawanego z majątku prywatnego:

• należy dokonać sprzedaży na podstawie wystawionej faktury VAT i naliczyć stosowny podatek od towarów i usług, czy
• można dokonać sprzedaży jedynie na podstawie umowy sprzedaży bez naliczania podatku VAT.

Dyrektor KIS w uzasadnieniu interpretacji potwierdził, że sprzedaż przedmiotowego samochodu osobowego, wycofanego z działalności gospodarczej do majątku osobistego, nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W związku ze sprzedażą ww. pojazdu Wnioskodawczyni nie będzie działała w charakterze podatnika, w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, a sprzedaż nie będzie dokonywana w ramach działalności gospodarczej zdefiniowanej w art. 15 ust. 2 ww. ustawy, lecz w ramach zarządu majątkiem osobistym. W związku z tym Wnioskodawczyni uzyskała potwierdzenie, że może dokonać sprzedaży samochodu jedynie na podstawie umowy sprzedaży – bez naliczania podatku VAT.

Należy mieć na uwadze, że wycofanie samochodu z działalności na cele prywatne przedsiębiorcy, a następnie sprzedaż samochodu pozwala uniknąć opodatkowania VAT-em transakcji sprzedaży, ale tylko i wyłącznie wtedy, gdy podatnikowi nie przysługiwało (ani w całości ani w części) prawo odliczenia VAT z tytułu nabycia pojazdu. W przypadku gdy przedsiębiorcy przysługiwało w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT z tytułu nabycia samochodu, to przekazanie samochodu na cele prywatne podatnika podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Wynika to art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, stosownie do tego przepisu przez dostawę towarów rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,  jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Podstawę opodatkowania przy przekazaniu samochodu na cele prywatne, w sytuacji gdy z tytułu nabycia samochodu przedsiębiorcy przysługiwało w całości lub w części prawo odliczenia podatku VAT, stanowi wówczas cena nabycia rozumiana jako cena zaktualizowana na moment dokonania nieodpłatnego przekazania pojazdu, czyli cena jaką przedsiębiorca uzyskałby sprzedając samochód w dniu nieodpłatnego przekazania samochodu na potrzeby prywatne.