Nadgodziny – czy pracodawca może do nich zmusić - zasady

Co oznaczają nadgodziny i czy możemy z nich zrezygnować?

Powstanie godzin nadliczbowych zależy od ustaleń w umowie o pracę lub w układzie zbiorowym pracy oraz od sytuacji w danej firmie. Pracodawca może ustalić, że wymiar czasu pracy przewidziany w umowie o pracę lub w układzie zbiorowym pracy będzie uwzględniał już pewną ilość godzin nadliczbowych, co oznaczałoby, że dopiero przekroczenie tego wymiaru spowoduje powstanie godzin nadliczbowych.

Pracodawca ma prawo zlecić pracownikowi wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych tylko w przypadkach, gdy występuje konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, oraz uzasadnione potrzeby pracodawcy, np.:

• konieczność wykonania pilnych lub ważnych prac,
• zapewnienie ciągłości procesu produkcyjnego,
• konieczność wykonywania pracy w okresie zwiększonego zapotrzebowania na usługi lub produkty.

Pracownik może odmówić wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych, ale jednocześnie musi pamiętać, że odmowa taka może mieć negatywne konsekwencje, np. w formie obniżenia premii lub oceny jego pracy, a nawet być punktem zaczepienia do rozwiązania umowy o pracę.

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe powinno być wyższe niż za godziny zwykłe. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za godziny nadliczbowe w wysokości:

• co najmniej 150% stawki wynagrodzenia za godzinę pracy – za godziny nadliczbowe w dniach powszednich,
• co najmniej 200% stawki wynagrodzenia za godzinę pracy – za godziny nadliczbowe w dniach wolnych od pracy oraz w dniach ustawowo wolnych od pracy.

Wysokość stawki godzinowej może być ustalona w umowie o pracę lub w układzie zbiorowym pracy, ale nie może być niższa niż minimalna stawka wynagrodzenia określona przez przepisy prawa.

Warto również zaznaczyć, że pracodawca może zdecydować się na zastąpienie wypłaty wynagrodzenia za godziny nadliczbowe dodatkowym czasem wolnym.
Z taką inicjatywą może wyjść również pracownik.