Macierzyński i tacierzyński a podział urlopów pomiędzy rodzicami

Urlop macierzyński to okres czasu po urodzeniu dziecka w którym matka jest wyłączona z pracy zawodowej i za który otrzymuje świadczenie pieniężne.

Prawo do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego mają matki zatrudnione na podstawie stosunku pracy.

Matki będące przedsiębiorcami czy zleceniobiorcami nie posiadają uprawnień do urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego. Mają natomiast prawo do korzystania ze świadczenia przysługującego dla matek, które urodziły dziecko lub dzieci czyli z zasiłku macierzyńskiego. Wysokość tego zasiłku ustala się na takich samych zasadach.

Istotne w dwóch ostatnich przypadkach jest, czy opłacają składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, bowiem świadczenie pieniężne w postaci zasiłku macierzyńskiego jest wypłacane z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Wobec tego zarówno matka zleceniobiorca, jak i przedsiębiorca musi tę składkę opłacać, aby skorzystać z zasiłku macierzyńskiego.

Podkreślić należy, iż za okres urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie z zakładu pracy. Otrzymuje on z ZUS zasiłek macierzyński.

Wyjątkiem od reguły jest kwestia podjęcia pracy w czasie trwania urlopu rodzicielskiego. To jest jednak zupełnie inna kwestia, która będzie poruszana w odrębnej publikacji.

W ustawie z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2780) na próżno szukać czym jest urlop tacierzyński. Takie nazewnictwo występuje jedynie jako zamiennik.

Urlop tacierzyński to po prostu niewykorzystany urlop macierzyński przez matkę dziecka, czyli pozostał ilość tego urlopu.

Z urlopu rodzicielskiego może skorzystać oboje rodziców.

W jaki sposób?

Z dniem 26 kwietnia 2023r. nastąpiły zmiany w wymiarach urlopów macierzyńskich i rodzicielskich.

W aktualnym stanie prawnym w przypadku urodzenia jednego zdrowego dziecka urlop:

• macierzyński trwa 20 tygodni,
• rodzicielski trwa 32 tygodnie

– co łącznie daje 52 tygodnie.

Okres ten może być dłuższy w zależności od tego ile dzieci urodzi się przy jednym porodzie oraz czy będą one zdrowe.

Należy podkreślić, iż tego typu urlop przynależy także rodzicom adopcyjnym oraz w sytuacji przysposobienia dziecka.

Poniżej przedstawiono okresy wydłużenia urlopów macierzyńskich i rodzicielskich obowiązujących w roku 2024.

Należy zaznaczyć jeszcze jedną ważną kwestię.

Jeżeli rodzice dziecka dysponują zaświadczeniem potwierdzającym przez lekarza ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę powstałe jeszcze w okresie prenatalnym rozwoju dziecka bądź podczas porodu, wówczas mają prawo do urlopu rodzicielskiego o długości:

• 65 tygodni – gdy urodziło się jedno dziecko,
• 67 tygodni – gdy urodziło się więcej niż jedno dziecko przy tym samym porodzie.

Należy zacząć od tego, że matka dziecka jeszcze przed datą porodu może wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Jeżeli go nie wykorzysta to korzysta z niego od dnia porodu aż do jego wyczerpania.

Natomiast po wykorzystaniu tych 6 tygodni oraz 14 tygodni urlopu macierzyńskiego może skorzystać z urlopu zwanego rodzicielskim.

Warto podkreślić, iż matka ma obowiązek wykorzystać podstawowe 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Pozostałe 6 tygodni może przypisać ojcu albo opiekunowi prawnemu dziecka.

Zgodnie z tym co mówi art. 1 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2780)  świadczenia pieniężne m.in. zasiłek macierzyński, rodzicielski na warunkach i w wysokości określonych ww. ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa.

Natomiast osobą ubezpieczoną – osoby fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych czyli:

• ubezpieczenie emerytalne,
• ubezpieczenia rentowe,
• ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa,
• ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Wracając do urlopu rodzicielskiego pracownik, który chce z niego skorzystać ma obowiązek złożyć do pracodawcy papierowy lub elektroniczny wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego (w całości lub w częściach) najpóźniej 21 dnia przed rozpoczęciem tego urlopu (albo wcześniej).

Urlop rodzicielski może być przez rodziców wykorzystany zarówno po upłynięciu okresu urlopu macierzyńskiego (20 tygodni) jak i w innym czasie, ale najdalej do ukończenia przez dziecko 6 roku życia.

Urlop rodzicielski może być udzielony:

• jednorazowo,
• podzielony na maksymalnie 5 części

– najdalej do ukończenia przez dziecko 6 roku życia.

Po urodzeniu dziecka matka wykorzystała 20 tygodni urlopu macierzyńskiego. Kolejne 32 tygodnie już urlopu rodzicielskiego wykorzystał ojciec. Natomiast matka dziecka wykorzystała pozostałe 9 tygodniu urlopu rodzicielskiego.

Po urodzeniu dziecka matka wykorzystała 20 tygodni urlopu macierzyńskiego. Następnie matka dziecka złożyła 2 wnioski o urlop rodzicielski, każdy po 16 tygodni. Po tym okresie ojciec dziecka zawnioskował o urlop rodzicielskie w wymiarze 9 tygodni. Łącznie rodzice wykorzystali 41 tygodniu urlopu rodzicielskiego w 3 częściach.

Dnia 05.02.2024r. urodziło się jedno dziecko. Matka tego dziecka wykorzystała 20 tygodni urlopu macierzyńskiego.

Następnie złożyła wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego o długości 20 tygodni. W tym samym czasie ojciec dziecka złożył 2 wnioski o urlop rodzicielski – jeden na 4 tygodni, drugi na 5 tygodni. Okresy te zawierały się w okresie trwania 20 tygodniu urlopu rodzicielskiego wziętego przez matkę.

W kolejnym roku kalendarzowym (po urodzeniu dziecka) ojciec dziecka złożył 2 wnioski o udzielenie urlopu rodzicielskiego, – jeden na 2 tygodnie, drugi na 10 tygodni.

Oboje rodziców wykorzystali łącznie 41 tygodni urlopu rodzicielskiego w 5 częściach. Każdy z nich miał przynajmniej 9 tygodni urlopu niezbywalnego na drugiego rodzica.

To czy rodzice dziecka wykorzystają pełną pulę urlopu rodzicielskiego zależy wyłącznie od nich. Należy podkreślić, iż podział wymiaru urlopu rodzicielskiego na 5 lub mniej części o dowolnej długości czasu odnosi się do podziału np. pełnych 41 tygodni urlopu rodzicielskiego.

Na koniec warto zaznaczyć, iż pracownik posiada uprawnienie do rezygnacji z urlopu rodzicielskiego w celu powrotu do pracy. Rezygnacji z urlopu może dokonać w dowolnym momencie, po czym powraca do pracy.