Likwidacja Środka Trwałego

Likwidacja środka trwałego w działalności gospodarczej może wynikać z różnych przyczyn, związanych zarówno z decyzjami przedsiębiorcy, jak i zdarzeniami losowymi.

Jednym z powodów jest całkowite zaprzestanie użytkowania środka trwałego w działalności gospodarczej, ponieważ środek trały nie jest już potrzeby w działalności, został zakupiony nowy sprzęt lub zmienił się zakres czynności wykonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Inną przyczyną może być negatywna decyzja dotycząca naprawy środka trwałego po poważnej awarii, gdy koszty naprawy środka trwałego przekraczają opłacalność ekonomiczną.

Likwidacja środka trwałego następuje także w przypadku wycofania środka trwałego z działalności gospodarczej z zamiarem jego wykorzystania na cele prywatne przedsiębiorcy. Dodatkowo, środek trwały może zostać przeznaczony na sprzedaż lub bezpośrednio sprzedany. Przyczyną likwidacji środka trwałego może być jego utrata wskutek kradzieży, zniszczenia w pożarze, powodzi czy w wyniku innych nieprzewidywalnych zdarzeń losowych.

Wszystkie te czynności skutkują usunięciem składnika majątku z ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Zwróćmy uwagę, że likwidacja środka trwałego, nie zawsze oznacza jego fizyczne unicestwienie – może obejmować na przykład przekazanie na cele prywatne, sprzedaż lub inne formy wycofania z działalności gospodarczej, bez faktycznej likwidacji, takiej jak np. zezłomowanie. Należy mieć na uwadze, że likwidacja środka trwałego wymaga posiadania odpowiedniej dokumentacji zależnej od przyczyny likwidacji składnika majątku oraz analizy skutków likwidacji środka trwałego na gruncie podatku dochodowego i podatku VAT.

Udokumentowanie postawienia środka trwałego w stan likwidacji następuje na podstawie dowodu wewnętrznego „LT – Likwidacja środka trwałego”, który powinien zawierać m.in.:

• datę postawienia środka trwałego w stan likwidacji,
• przyczynę likwidacji,
• wartość początkową środka trwałego,
• dotychczasowe umorzenie.

Postawienie środka trwałego w stan likwidacji oznacza konieczność zaprzestania dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Ostatni odpis amortyzacyjny ujmuje się w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (PKPiR) w miesiącu, w którym środek trwały został postawiony w stan likwidacji. Zgodnie bowiem z art. 22h ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT odpisów amortyzacyjnych dokonuje się do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.

Należy mieć na uwadze, że postawienie środka trwałego w stan likwidacji nie jest równoznaczne z jego fizyczną likwidacją, dopiero fizyczna likwidacja środka trwałego wywołuje bowiem określone skutki podatkowe i wymaga dokonania odpowiednich zapisów w PKPiR. W związku z tym w przypadku likwidacji środka trwałego kluczowe znaczenie ma także odpowiednia dokumentacja faktycznej likwidacji środka trwałego.

Dokumentem potwierdzającym fizyczną likwidację środka trwałego kończącą proces likwidacji składnika majątku jest protokół likwidacji środka trwałego sporządzony przez przedsiębiorcę we własnym zakresie. Przy czym załącznikami do protokołu likwidacji są dokumenty potwierdzające dokonanie likwidacji tego środka trwałego, są to w szczególności potwierdzenie przyjęcia na złom, rachunek za wywóz na składowisko odpadów, faktura sprzedaży, oświadczenie o przekazaniu środka trwałego na cele prywatne przedsiębiorcy, protokół zniszczenia w wyniku zdarzenia losowego lub zgłoszenie kradzieży do odpowiednich organów.

Protokół likwidacji środka trwałego powinien zawierać następujące informacje:

• pieczątkę firmy
• miejsce i data sporządzenia
• numer kolejny protokołu
• imiona i nazwiska osób sporządzających protokół i uczestniczących w likwidacji środka trwałego
• nazwę likwidowanego środka trwałego
• numer inwentarzowy środka trwałego
• sposób likwidacji
• podpisy członków komisji likwidacyjnej
• załączniki

Na podstawie protokołu likwidacji środka trwałego następuje wykreślenie składnika majątku z ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i ewentualne ujęcie niezamortyzowanej wartości początkowej likwidowanego środka trwałego w PKPiR. Nieumorzona wartość początkowa likwidowanego środka trwałego może stanowić koszt uzyskania przychodów dopiero w dacie fizycznej likwidacji środka trwałego (na podstawie protokołu likwidacji środka trwałego) i po spełnieniu określonych warunków przewidzianych w ustawie o PIT. Należy bowiem mieć na uwadze, że na mocy art. 23 ust. 1 pkt 5 tej ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części pokrytej sumą odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1. Oznacza to, że kosztem uzyskania przychodów w przypadku likwidowanego środka trwałego może być jedynie ta niezamortyzowana cześć wartości likwidowanego środka trwałego.

Dodatkowo zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności. Jeżeli zatem likwidacja środka trwałego wynika ze zmiany profilu działalności, to niezamortyzowana wartość tego środka trwałego nie może zostać zaliczona do kosztów podatkowych.

W konsekwencji nieumorzoną wartość początkową likwidowanego środka trwałego przy zachowaniu powyższych przepisów ujmuje się w kolumnie 13 „Pozostałe wydatki” PKPiR na podstawie protokołu likwidacji. Ewentualne dodatkowe koszty, np. utylizacji czy złomowania likwidowanego środka trwałego, również stanowią koszty uzyskania przychodów i podlegają ujęciu w kolumnie 13. PKPiR – na podstawie dowodów ich poniesienia.

Jeżeli natomiast likwidowany środek trwały został już całkowicie zamortyzowany, na podstawie protokołu likwidacji środka trwałego dokonuje się wykreślenia składnika majątku z ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a w PKPiR nie dokonuje się wówczas żadnych zapisów związanych z likwidacją. Wyjątkiem jest sytuacja, w której przedsiębiorca poniesie dodatkowe koszty związane z likwidacją środka trwałego – wówczas może je ująć w kolumnie 13 PKPiR pod warunkiem posiadania odpowiednich dowodów potwierdzających poniesienie tych wydatków.