Kiedy podatnik zwolniony z VAT ma obowiązek rejestracji do VAT

Podatnik, który prowadzi działalność gospodarczą albo działalność nierejestrowaną może w określonych przypadkach korzystać ze zwolnienia z VAT:

• podmiotowego – ze względu na nieprzekroczenie rocznej wartości sprzedaży w poprzednim i w bieżącym roku w kwocie 200.000 zł ( 113 ustawy o VAT),
• przedmiotowego – ze względu na sprzedaż towarów lub usług, korzystającą ze zwolnienia z opodatkowania VAT (bez względu na wartość sprzedaży) – ( 43 ust. 1 ustawy o VAT).

Niemniej są sytuacje, w których podatnik nie będzie mógł już skorzystać z powyższych zwolnień. Dzieje się tak dlatego że w toku prowadzenia działalności mogą wystąpić pewne nowe okoliczności, które będą powodować utratę prawa do dalszego korzystania ze zwolnienia z VAT.

W momencie utraty prawa do dalszego korzystania ze zwolnienia z VAT podatnik ma obowiązek zarejestrować się, jako czynny podatnik VAT i doliczać do prowadzonej sprzedaży w ramach działalności odpowiednią stawkę VAT, chyba, że ponadto dodatkowo prowadzi sprzedaż zwolnioną z VAT przedmiotowo. Taka sytuacja także może wystąpić. Wtedy ma miejsce prowadzenie zarówno sprzedaży opodatkowanej VAT, jak i zwolnionej z VAT.

Kiedy u podatnika zwolnionego podmiotowo z VAT wartość sprzedaży przekroczy w poprzednim roku albo w bieżącym roku kwotę 200.000 zł (z wyłączeniem podatku VAT), wtedy podatnik traci prawo do zwolnienia podmiotowego z VAT i ma obowiązek dokonać rejestracji, jako czynny podatnik VAT.

To oznacza, że wartość transakcji sprzedaży, która spowodowała przekroczenie limitu 200.000 zł, należy w całości – a nie tylko w części – opodatkować właściwą stawką VAT.

Należy podkreślić, iż gdy podatnik korzysta tylko ze zwolnienia przedmiotowego z VAT (ze względu na rodzaj zbywanych towarów lub usług np. usługi medyczne) – w takiej sytuacji nawet jak przekroczy limit wartości sprzedaży 200.000 zł, to i tak będzie mógł wciąż korzystać z tego zwolnienia z opodatkowania VAT.

Niezwykle ważną kwestią dla wielu przedsiębiorców jest też ewentualny ponowny powrót do zwolnienia podmiotowego z VAT.

W tym wypadku ustawodawca mówi tak à podatnik, który stracił prawo do zwolnienia podmiotowego z VAT (lub dobrowolnie z niego zrezygnował), może oczywiście ponownie skorzystać z tego prawa, ale nie wcześniej niż po upływie roku licząc od końca roku, w którym utracił to prawo do zwolnienia podmiotowego z VAT lub z tego prawa zrezygnował.

Zatem jest taka możliwość, ale trzeba poczekać rok, licząc od końca roku, w którym przedsiębiorca utracił prawo do zwolnienia podmiotowego z VAT lub z tego prawa zrezygnował.

Podatnik zwolniony podmiotowo z VAT i niekorzystający dodatkowo ze zwolnienia przedmiotowego z VAT (niesprzedający towarów lub usług korzystających ze zwolnienia z opodatkowania VAT) wymienionych w art. 43 ust. 1 ustawy o VAT może sprzedawać różnego rodzaju towary lub usługi.

Niemniej, gdy chce korzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT (roczna wartość sprzedaży nie może przekroczyć 200.000 zł), musi pamiętać, iż nie może sprzedawać wszystkich rodzajów towarów lub usług. Dlaczego? Niektóre z nich powodują utratę prawa do zwolnienia podmiotowego z VAT i obowiązek rejestracji do VAT od pierwszej sprzedaży takiego towaru lub usługi.

Wykaz towarów lub usług powodujących utratę prawa do zwolnienia z VAT przedstawiono w poniższej tabeli.

I jeszcze towary.

We wcześniej wymienionych przypadkach cały czas była mowa o krajowej sprzedaży towarów lub usług korzystającej ze zwolnienia podmiotowego z VAT albo przedmiotowego z VAT.

Co jednak w przypadku sprzedaży zagranicznej?

Okazuje się, że w jednej sytuacji podatnik będzie miał obowiązek do rejestracji do VAT, w innej zaś nie będzie do tego zobligowany.

W przypadku dokonywania przez podatnika zwolnionego podmiotowo z VAT eksportu towarów, może on nadal korzystać z tego zwolnienia z VAT do wysokości rocznego limitu wartości sprzedaży 200.000 zł. Wartość eksportu towarów zaliczana jest więc do wartości limitu sprzedaży 200.000 zł. Oczywiście, gdy podatnik eksportuje towary z powyższej tabeli, powodujące utratę zwolnienia podmiotowego z VAT, to od pierwszej takiej sprzedaży ma obowiązek rejestracji do VAT.

W sytuacji świadczenia usług przez podatnika zwolnionego podmiotowo z VAT w Polsce na rzecz zagranicznych kontrahentów (podatników prowadzących działalność z siedzibą poza Polską – ustalone miejsce świadczenia usługi poza Polską), polski podatnik może sprzedawać te usługi na rzecz zagranicznych kontrahentów i nie wlicza ich wartości do rocznego limitu wartości sprzedaży 200.000 zł.

Dzieje się tak dlatego, że sprzedaż na rzecz podatników posiadających siedzibę działalności poza Polską jest opodatkowana podatkiem VAT poza Polską. Sprzedaży usług nieopodatkowanych w Polsce nie należy wliczać do limitu wartości sprzedaży 200.000 zł. Warto natomiast przy tej okazji wspomnieć, iż gdy polski podatnik sprzedaje usługi na rzecz zagranicznych kontrahentów posiadających siedzibę na terytorium:

• UE poza Polską – wówczas będzie musiał dokonać rejestracji, ale tylko do VAT-UE (nie musi rejestrować się do VAT), jeżeli usługi te będzie sprzedawał dla kontrahentów z UE, a ponadto będzie zobowiązany wykazywać dokonaną ww. sprzedaż usług w informacji podsumowującej VAT-UE za każdy miesiąc, w których miała miejsce taka sprzedaż w terminie do 25-tego dnia miesiąca następnego po miesiącu, w którym dokonano sprzedaż usług na rzecz unijnego podatnika,
• poza UE – wówczas nie będzie musiał rejestrować się ani do VAT-UE ani do VAT.

Warte też jest podkreślenia to, iż gdy polski przedsiębiorca korzystający ze zwolnienia podmiotowego z VAT świadczy na rzecz zagranicznego kontrahenta rodzaj usług (art. 113 ust. 13 ustawy o VAT) nieopodatkowany w Polsce (opodatkowane w kraju siedziby kontrahenta), powodujący utratę zwolnienia podmiotowego z VAT, to polski przedsiębiorca wcale nie utraci zwolnienia podmiotowego VAT w Polsce.

Usługi, ale i towary wymienione w tabelach powyżej, których sprzedaż powoduje utratę prawa do zwolnienia podmiotowego VAT w Polsce, nie dotyczą przypadków, w których polski przedsiębiorca korzystający w Polsce ze zwolnienia podmiotowego z VAT:

• świadczy usługi na rzecz podatników nieposiadających siedziby działalności na terytorium RP, lub
• sprzedaje towary na rzecz podatników nieposiadających siedziby działalności na terytorium RP.

Zupełnie odmiennie należy traktować okoliczność rozpoczęcia przez podatnika zwolnionego podmiotowo z VAT wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT). Jednym z warunków, aby podatnik mógł rozpocząć transakcję sprzedaży WDT, jest status czynnego podatnika VAT (oraz VAT-UE). Zanim więc polski podatnik zwolniony z VAT (podmiotowo lub przedmiotowo albo jedno i drugie) dokona transakcji WDT, ma obowiązek rejestracji jako czynny podatnik VAT.