Kiedy powstaje przychód z nieodpłatnego świadczenia w działalności gospodarczej?

Nieodpłatne świadczenie charakteryzuje się tym, że jedna strona dostarcza nieodpłatnie świadczenie drugiej stronie – nie otrzymując jakiegokolwiek wynagrodzenia w zamian.

Nieodpłatne świadczenie zawsze ma charakter jednostronny, a więc tylko strona otrzymująca świadczenie osiąga korzyść i to kosztem strony przekazującej te świadczenie.

Przy nieodpłatnym świadczeniu nie może dojść do obustronnej korzyści w wyniku przekazania świadczenia. Nieodpłatne świadczenie może dotyczyć wykonania nieodpłatnej usługi albo realizacji nieodpłatnej dostawy towarów.

Przysporzenie z nieodpłatnych świadczeń występuje tylko po stronie otrzymującego, więc u niego powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń. A jak to wygląda u przekazującego to świadczenie?

Zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 zwanej dalej ustawą o PDOF) przychodami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych są również otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i  wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Podatnik, który otrzymał nieodpłatnie świadczenie, ma obowiązek określić jego wartość. Aby tego dokonać, musi odnaleźć cenę rynkową takiego samego świadczenia:

• co do gatunku, typu, rodzaju
• co do jego stanu zużycia
• co do jego stopnia użycia
• na czas i miejsce uzyskania nieodpłatnego świadczenia

Podobnie podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych mają także obowiązek rozpoznania przychodu w przypadku otrzymania nieodpłatnego świadczenia i opodatkowania go.

Każda przysporzenie, jakie zostało uzyskane na podstawie nieodpłatnych świadczeń, wymaga określenia jego wartości. Wartość tę określa się w sposób przedstawiony w poniższej tabeli.

Występują i takie sytuacje, w których świadczenie jest odpłatne w części w pozostała jego część jest nieodpłatna. Co wtedy na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych? Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne, podatnik ustala przychód, jako różnicę między wartością nieodpłatnych świadczeń (ustalenie wartości nieodpłatnego świadczenia według powyższych zasad) a odpłatnością ponoszoną przez podatnika z tytułu części odpłatnej świadczenia.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PDOF wydatki uznane ze koszty uzyskania przychodów muszą spełniać poniższe przesłanki:

• muszą być poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów
• nie mogą zostać zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie
• musi istnieć związek poniesionych wydatków z uzyskiwanymi przychodami
• muszą zostać poniesione przed podatnika
• nie mogą występować w ustawowym katalogu kosztów niepodatkowych
• muszą zostać właściwie udokumentowane

Dopiero spełnienie wszystkich powyższych warunków powoduje, że dany wydatek może zostać uznany za koszt uzyskania przychodów. Warto dodać, iż podatnik zawsze musi być w stanie (przed organami podatkowym) udowodnić, że dany wydatek jest zasadny w prowadzonej działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca, który ponosi wydatki, które następnie służą realizacji nieodpłatnego świadczenia na rzecz osoby fizycznej lub osoby prawnej bądź innego podmiotu, nie może ich zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Nie jest wypełniony jeden z podstawowych warunków, a więc poniesienie wydatku w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, bowiem wydatek został poniesiony, ale z góry wiadomo, że przysporzenia po stronie przekazującego nie będzie. Nieodpłatne świadczenie do jednostronne świadczenie. Tak więc przekazujący nie będzie mógł rozpoznać u siebie kosztów uzyskania przychodów z tytułu wydatków na realizację nieodpłatnych świadczeń.

Wielu przedsiębiorcom przekazuje innym nieodpłatne świadczenia. Dzieje się tak zazwyczaj przy okazji realizacji sprzedaży albo w zupełnie indywidualnym przypadku. Powstają wówczas wątpliwości, co z kosztami u przekazującego nieodpłatne świadczenie? Co z podatkiem VAT?

Jeżeli przedsiębiorca przekazujący nieodpłatnie świadczenie ponosi (a z pewnością ponosi) wydatki na rzecz wykonania tego świadczenia, to te wydatki nie będzie mógł ująć u siebie, jako koszty uzyskania przychodów obniżające podatek dochodowy.

Dzieje się tak dlatego, że przekazanie nieodpłatnego świadczenia nie skutkuje powstaniem jakiegokolwiek przychodu.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PDOF, wydatki, które stanowią koszty uzyskania przychodów, muszą spełniać łącznie (wszystkie) wspomniane wcześniej warunki.

Wydatki poniesione na spełnienie nieodpłatnego świadczenia nie są poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Zatem nie występuje w tym wypadku związek przyczynowo – skutkowy pomiędzy poniesionymi wydatkami a uzyskiwanymi kosztami.

W kwestii podatku VAT wykonanie nieodpłatnie świadczenie przekazujący te świadczenie ma obowiązek opodatkować podatkiem VAT.

Na mocy art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2025 r. poz. 775) za odpłatne świadczenie usług uznaje się:

• użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia podatku VAT z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych,
• nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Realizacja nieodpłatnych świadczeń podlega więc opodatkowaniu podatkiem VAT według stawki VAT właściwej dla realizowanego świadczenia.

Na koniec warto wspomnieć o jeszcze jednej bardzo ważnej rzeczy.

Użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza np. na cele osobiste podatnika, nie będzie trzeba opodatkować podatkiem VAT w sytuacji, gdy podatnik użyje pojazdu samochodowego do celów innych niż działalność gospodarcza, ale podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego od wydatków na nabycie i eksploatację tego pojazdu w wysokości 50%. Chodzi tu o kwestię używania pojazdu samochodowego w działalności i prywatnie.